Embedded Files
ڕۆڵی كورد له پلانه‌كانی ئه‌مه‌ريكا و ئيسرائیل
ڕۆڵی كورد له پلانه‌كانی ئه‌مه‌ريكا و ئيسرائیل
بۆ ڕێگرتن له بۆمبی ئه‌تۆمی ئێرانی
بۆ ڕێگرتن له بۆمبی ئه‌تۆمی ئێرانی
دلاوه‌ر عه‌بدولعه‌زيز عه‌لائه‌ددين
دلاوه‌ر عه‌بدولعه‌زيز عه‌لائه‌ددين
مارتی ٢٠٠۹
لهو چركه‌يه‌وه كه باڕاك ئۆباما سوێندی سه‌رۆكايه‌تی ئه‌مه‌ريكای خوارد، ئيداره‌ی جيهانێكی پڕله‌قه‌يران و ئابووريه‌كی ڕووخاو وڵاتێكی زلهێزی ناوبانگ زڕاوی كه‌وته ده‌ست. له هه‌شت ساڵی پێشتردا، جۆرج بوش و ده‌سته‌ی كۆماريه نيۆكۆنزێرڤه‌تيڤه‌كان كه له ڕوانگه‌یه‌كی فه‌لسه‌فی و كريستيانی توندڕه‌وه‌وه سياسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی وڵاته‌كه‌يان داڕێژتبوو، وه‌ك (موبه‌شير) كه‌وتبوونه بڵاوكردنه‌وه‌ی ديموكراسيه‌تی ڕۆژئاوايی بۆ خاتری تێكشكاندنی هێرشی تيرۆری جيهانی (به ڕوانگه ئيسلامی توندڕه‌و) و ڕاونانی ڕژێمه ديكتاتۆريه ڕێگره‌كان. ئه‌و جۆره ڕه‌وته بووه هۆی زێده‌كردنی نه‌ياران و زوير كردنی هاوپه‌يمانه دێڕينه‌كانی ئه‌مه‌ريكا. جێگای سه‌رسوڕمان نه‌بوو كه زۆرينه‌ی خه‌ڵكی سه‌رزه‌وی (بێجگه له كوردی باشوور) چاوه‌رێی ئاوابوونی سه‌رده‌می بوش و سه‌رهه‌ڵدانی سه‌رده‌مێكی نوێ بوون له‌ژێر مانيفه‌ستۆی ئيمپڕاتۆری تازه. دياره كه ئۆباما ته‌حه‌دای زل و كێشه‌ی بێ كۆتايی و تاقی كردنه‌وه‌ی قوڕسی كه‌وتۆته به‌رده‌م. به‌ڵام له هه‌موويان مه‌زنتر كێشه‌ی بهرنامهی چه‌كی ئه‌تۆمی ئێرانه، كه بۆته مايه‌ی نيگه‌رانبوونی ئيسرائيل و لۆبی ئيسرائيلی ناو ئه‌مه‌ريكا. ئه‌و كێشه‌يه بۆته بۆمبێكی ته‌وقيتكراو و مسۆگه‌ر ده‌بێته چه‌قی ئه‌وله‌ويه‌ته‌كانی سياسه‌تی ده‌ره‌كی ئيداره‌ی تازه.
بێ گومان، ئۆباما هه‌ر له ئێستاوه چاوی بڕيوه‌ته خولی داهاتووی هه‌ڵبژاردنه‌كانی ئه‌مه‌ريكا (له ساڵی ٢٠١٢) بۆ خ خاتری مسۆگه‌ر كردنه‌وه‌ی سه‌رۆكايه‌تی بۆ چوار ساڵی دواتر. بۆ ئه‌وه‌ی بيسه‌لمێنێ كه شايانی هه‌ڵبژاردنه‌وه‌يه، پێويستی به‌وه‌يه كه له مه‌ودای خولی يه‌كه‌میدا جيهان بكاته ژينگه‌يه‌كی باشتر و چاره‌نووسی سياسی و ئابووری وڵاته‌كه‌شی وه‌رچه‌رخێنێ. ئيتر جارێ ته‌ركيزی ده‌بێ بخاته سه‌ر قه‌يرانه ئابووری و ته‌ندروستيه‌كانی ناوه‌وه‌ی وڵاته‌كه‌ی. وه بۆ ئه‌وه‌ی سه‌رنجی دانه‌بڕێ، پێويستی به‌وه‌يه كه ڕێگه‌ی ديپلۆماتی بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی كرژی له ئاستی جيهاندا بگرێته‌خۆ، وه به پێی نه‌خشه‌يه‌كی تۆكمه ده‌ست له هاوكێشه‌كانی ڕۆژهه‌ڵاتی ناوهڕاست بدات، و به هه‌ڵمه‌تێكی هونه‌رمه‌ندانه ده‌ورانده‌وری ئێران بگرێ تاوه‌كو مه‌جبووری بكات كه ده‌ست له پڕۆسهی پاك كردنی یورانيۆم هه‌ڵبگرێ. به پێی ئه‌و نه‌خشه‌يه، ده‌بێ وه‌ك بازرگانێك له‌گه‌ڵ زله ده‌وڵه‌ته جيهانی و ناوچه‌ييه‌كان خه‌ريكی موعامه‌له و سازش و ئاڵوگۆڕی سوود بێ به‌جۆرێك كه هه‌موو لايه‌ك به براوه له ياريه‌كان هه‌ڵبستێ. به‌ڵام پرسياری مه‌زن لێره‌دا ئه‌وه‌يه ئايا كورد لهو نه‌خشه‌يه‌دا چی جێگه و رۆڵێكی پێ ده‌درێ، وه ئايا له هه‌ڵمه‌تی گفتوگۆ نێوده‌وڵه‌تيه‌كاندا تا چ ڕاده‌يه‌ك سوودمه‌ند ده‌بێ، وه ئايا سه‌ركرده‌كانی كورد تا چه‌ند ده‌توانن كار بكه‌نه سه‌ر ڕێڕه‌وی ڕووداوه‌كان و نه‌يه‌لن ديسانه‌وه دۆزی كورد په‌ڕاوێز بكرێ؟ ئه‌و وتاره هه‌وڵێكه بۆ وه‌ڵامدانه‌وه‌ی ئه‌و پرسيارانه.
ئه‌مه‌ريكا و ئيسرائيل و ئێران
به‌گوێره‌ی حيساباتی پسپۆڕانی ئه‌تۆمی نه‌ته‌وه يه‌كگرتوه‌كان، ئه‌گه‌ر ئێران پڕۆسهی پوخته‌كردنی یورانيۆم ڕانه‌گرێت، ئه‌وا به‌ر له كۆتايی ئيمساڵ بايی بۆمبێكی ئه‌تۆمی يوڕانيۆمی پاك كراو ئاماده ده‌كات و له ماوه‌ی دوو تا سێ ساڵی تردا (واته به‌ر له ته‌واو بوونی خولی يه‌كه‌می سه‌رۆكايه‌تی ئۆبامادا)، بۆمبی ئه‌تۆمی يه‌كه‌م دروست ده‌كات. دياره كه ئه‌مه‌ريكا و ئسڕائيل به‌وه نيگه‌رانن، و ئێرانيش هيچ جۆره هه‌وڵێكی بۆ دڵنياكردنه‌وه‌یان نه‌داوه. ئيتر كات خێرا ده‌ڕوا و هه‌وڵه‌كانی ئێران بۆ پوخته‌كردنی یۆرانيۆم خێراتر، وه له‌گه‌ڵياندا ئيختياره‌كانی به‌رده‌م ئه‌مه‌ريكا و ئيسرائيل وا كه‌متر و بچووكتر ده‌بنه‌وه. ئايا ئه‌و ئيختيارانه چين و كاميان بۆ ئيداره‌ی ئۆباما ڕێگه‌ی ده‌چێتێ؟
ده‌مێكه ئه‌مه‌ريكا و ئيسرائيل بيريان له ئيختياری ڕوخاندنی ڕژێمی ئيسلامی ئێران كردۆته‌وه و هه‌نگاوی عه‌مه‌ليشیان بۆ ناوه. بۆ نموونه يارمه‌تی دارايی و سياسيان به ڕاسته‌وخۆ يان ناراسته‌وخۆ پێشكه‌ش به ئۆپۆزيسيۆنی ئێرانی (وه‌ك موجاهيدينی خه‌ڵق و حيزبه كورديه‌كان) كردوه. به‌ڵام هه‌وڵه‌كانی ئه‌مه‌ريكا بۆ ڕژێمگۆڕكێ له ئێراندا به پچڕ پچڕی و نيوه‌چلی مانه‌‌وه چونكه له زووه‌وه بۆیان ده‌ركه‌وتووه كه دووپاتكردنه‌وه‌ی سيناريۆی ڕژێمی (موسه‌دده‌ق) له ئێرانی نوێدا مه‌حاڵه. دياره كه حيزبه ئۆپۆزيسيۆنه‌كان بێ كاريگه‌ر و بێ بنه‌مای جه‌ماوه‌ری پانوبه‌رينن، و هيچكاميان توانای هه‌ڵته‌كاندنی سيسته‌می نيه. له ناو چوارچێوه‌ی خودی سيسته‌مه‌كه‌شه‌وه، ديسانه‌وه ڕژێمگۆڕكێ مه‌حاڵه چونكه ده‌ستوور و ميكانيزمی حوكمڕانی وڵاته‌كه به‌جۆرێك داڕێژراوه كه به‌رده‌وامێتی حوكمی (ويلايه‌تی فه‌قيهی) مسۆگه‌ر كردوه. واته هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆكێكی تر له‌جياتی ئه‌حمه‌دینه‌ژادێكی توندڕه‌و هيچ له سياسه‌تی درێژخايه‌نی ئێرانی ناگۆڕێ. تاكه ڕێگه‌یه‌كی تر بۆ ڕژێمگۆڕكی بريتيه له دووپات كردنه‌وه‌ی سيناريۆی عيراقی، واته ڕوخاندنی ڕژێم له‌ڕێگه‌ی هێرشی عه‌سكه‌ری ده‌ره‌كی و داگيركردنی وڵاته‌كه‌وه. به‌ڵام ئه‌وه‌شيان مه‌حاڵه چونكه ئێران له رووی سروشتی و جوگرافی و عه‌سكه‌ری و پێكهاتی كۆمه‌ڵايه‌تيه‌وه له عيراق جياوازه، و ئيداره‌ی ئۆباماش ناچێ خۆی تووشی موغامه‌ڕه‌ی خۆبه‌زێنی له‌وجۆره بكات.
له بێچاره‌ييدا، ئه‌مه‌ريكا په‌نای بردۆته به‌ر ئيختياری ئابلۆقه‌دان بۆ سزادان و لاوازكردنی ڕژێم. به‌ڵام له دونيای ئاڵۆزی ئيمڕۆدا، ئابلۆقه‌دانی ده‌وڵه‌تێكی به‌توانای وه‌ك ئێران نابێته هۆی ملكه‌چكردنی ڕژێمه توندڕه‌وه‌كه‌ی. خۆ له ڕۆژی داگير كردنی باڵوێزخانه‌‌ی ئه‌مه‌ريكا‌وه (له ساڵی ١۹٧۹) تا ئێستاش، ئێران وا له‌ژێر ئابلۆقه‌ی ئه‌مه‌ريكيدايه. به‌و ساڵانه‌ی دواييش ئابلۆقه‌ی نه‌ته‌وه يه‌كگرتووه‌كانيشی به هاوكاری ئه‌وروپاييه‌كان هاتۆته‌سه‌ر، كه‌چی ڕژێم توانی به زيندوويی و كاريگه‌ری بمێنێته‌وه و شۆڕشه‌كه‌شی له ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستدا بڵاو بكاته‌وه. دياره كه ئێران سه‌رچاوه‌ی ئه‌ڵته‌رناتيڤی بۆ هاوكاری سياسی و ئابووری و ته‌كنۆلۆژی زۆره و مه‌جبووری ملكه‌چ بوون بۆ ئه‌مه‌ريكا نه‌بووه و نابێ. تيمی ئۆباماش كه ديسانه‌وه جه‌ختيان خستۆته سه‌ر به‌رده‌وامكردنی ئابلۆقه‌دان، ده‌زانن كه ئه‌و پڕۆسه‌يه بهرنامهی ئه‌تۆمی ئێران سه‌بر ناكاته‌وه.
ئيسرائيل، له سه‌رده‌می ئه‌ريه‌ل شاڕۆنه‌وه سووڕه له‌سه‌ر لێدانی ئێران، و لۆبيكه‌ره‌كانی سه‌ربه ئيسرائيل له ئه‌مه‌ريكا هه‌وڵيان زۆر له‌گه‌ڵ جۆرج بوش دا بۆ ئه‌وه‌ی ئيختياری لێدان هه‌ڵبژێرێ و بنه‌مای ئه‌تۆمی و عه‌سكه‌ری ئێران له ڕێگه‌ی هه‌ڵمه‌تێكی ئاسمانی چڕه‌وه هه‌لته‌كێنێ. دياره كه سه‌رده‌مێك جۆرج بوش ئاماده بوو ئه‌و ئيختياره ڕه‌چاو بكات به‌ڵام شه‌ڕی تايه‌فه‌گه‌ری عيراق و گيرخواردنی له‌شكری ئه‌مه‌ريكی له وڵاته‌كه ڕێگه‌ی بۆ ئه‌وه خۆش نهكرد. له هه‌مانك كاتدا ئيسرائيليش تووشی قه‌‌يرانی ناوه‌كی ببوو، و مه‌ترسی ده‌ستدرێژی ئێرانی (له ڕێگه‌ی حيزبوڵڵای لوبنانی و حه‌ماسی فه‌له‌ستين) له‌سه‌ر بوو، بۆيه‌ش له بهرژهوهندی هه‌ردوو لاياندا بوو كه مه‌سه‌له‌ی لێدانی ئێران جارێ هه‌ڵپه‌سێرن. سه‌ره‌ڕای ئه‌وانه‌يش ئيسرائيليه‌كان پێيان باشتر بوو كه لێدانی ئيران له كاتی حوكمڕانی جۆرج بوشدا ئه‌نجام بدرێ، بۆيه‌ش (ئه‌يهود ئۆڵمێرت)ی سه‌رۆكوه‌زيرانی ئيسرائيل بۆ ئه‌و مه‌به‌سته له ناوه‌ڕاستی ساڵی ٢٠٠٨ سه‌ردانێكی تايبه‌تی بۆ واشينگتن كرد. له‌وه‌دا وه‌ك ئاماده‌باشيه‌ك داوای بۆمبی ئه‌شكه‌وته‌قێن و كردنه‌وه‌ی ڕێگه‌ی ئاسمانی سه‌ر عيراق و هاوكاری به‌نزين تێكردنه‌وه‌ی فڕۆكه‌كان له ئاسماندا كرد، به‌ڵام دياره كه جۆرج بوش پێی دانه‌گرت بۆ هاوكاريكردنی ڕاسته‌وخۆ له لێدانی ئێران.
ئيداره‌ی ئۆباما و ڕێڕه‌وی گفتوگۆكان
ئه‌مه‌ريكا جارێ له بارودۆخێكی وادانيه كه به‌و زووانه (له مه‌ودای ئه‌و يه‌كدوو ساڵه‌ی داهاتوودا) كه خۆی تووشی موغامه‌ڕه‌ی چاره‌نوس ساز بكات، و له به‌رژه‌وه‌ندیدايه كه گرژيه‌كانی دونيا هێوڕ بكاته‌وه و نه‌ياره‌كان ڕازی بكات و ژماره‌ی دۆست و هاوپه‌يمانان بۆ خۆی زياد بكات. هه‌رله سه‌رده‌می هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردنه‌كانه‌وه‌يش، تيمی ئۆباما جه‌ختيان له سه‌ر ڕێڕه‌وی (گيزه‌ری گه‌وره و گۆچانی گه‌وره) ده‌كرده‌وه، واته به ڕازی كردن و ترساندن هه‌وڵده‌ده‌ن ڕێگه له چه‌كی ئه‌تۆمی ئێران بگرن. ئه‌واه مانای وايه، بۆ نموونه، ئيداره‌كه ئاماده‌يه به‌ڵێن بدات كه ئابلۆقه‌كان له‌سه‌ر ئێران هه‌ڵبگرێ و هاوكاری ئابوری و ته‌كنۆلۆژی له‌گه‌لدا بكات و ڕێگه‌ی يارمه‌تی له ئۆپۆزيسيۆنی ئێرانی بگرێت. هاوكات له عيراقدا، وه‌ك شه‌ريكێكی هاوتا بۆ سه‌رپه‌رشتیكردنی پڕۆسهی سياسی به‌شداری پێ بكات. هاوكات فشاری سياسی و ئابلۆقه‌ی ئه‌تۆمی و عه‌سكه‌ری و هه‌ڕ‌ه‌شه‌ی لێدانيشی له‌سه‌ر لانه‌بات. ئيتر وادياره كه ئێستا تيمی ئۆباما بيريان له‌وه كردۆته‌وه كه (دێنيس ڕۆس)ی خاوه‌ن ئه‌زموونی ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستی ته‌كليف بكرێ كه دۆسيه‌يه‌ك بۆ ئه‌و مه‌سه‌له‌يه ئاماده بكات. به‌ڵام له‌وه ناچێ كه ئه‌و دۆسيه‌يه هه‌تا دوای هه‌ڵبژاردنه‌كانی ئێرانی (له مانگی یۆنيۆی داهاتوو) بخرێته گه‌ڕ، تاكو تيمی ئۆباما بزانێ له‌گه‌ڵ كێدا ده‌كه‌وێته گفتوگۆ.
دوورنيه ئێرانيه‌كان به به‌شی يه‌كه‌می گفتوگۆكان خۆشحاڵ بن و بيانه‌وێ سوود له فرسه‌تی ده‌رگاكردنه‌وه وه‌ربگرن، و شيعاری (مه‌رگ به‌ر ئه‌مه‌ريكا) خاو بكه‌نه‌وه. سياسه‌تمه‌دارانی ئێرانی به پڕاگماتی و هه‌ڵپه‌رست ناسراون كه به گوێره‌ی پێويست هاوپه‌يمان و پرينسيپه شۆڕشگيڕيه‌كانيان ده‌كه‌نه قوربانی بهرژهوهندی ڕژێمه‌كه‌يان. به‌ڵام سه‌ره‌ڕای لۆژيك، هيچ زامينێك نيه كه سه‌ركرده‌كانی ئێران ئاماده‌ی سازش كردنن، به‌ڵكو زۆربه‌ی نيشانه‌كان وايده‌گه‌يه‌نن كه‌وا ڕژێم له‌سه‌ر ته‌شه‌نه پێدانی نفوزيان و هه‌وڵی به‌ئه‌تۆمیبوونياندا خێراتر به‌رده‌وام ده‌بن. به‌وه‌ش ئه‌مه‌ريكا و ئيسرائيل مه‌جبوود ده‌بن به‌ر له كۆتايی ئيمساڵ هه‌ڵوێستێكی حه‌ددی له‌خۆ بگرن.
بێ گومان گفتوگۆی نێوان دوو دوژمنی دێڕين كارێكی سووك و ئاسان نيه، به‌ڵام له بهرژهوهندی ئێراندايه كه گفتوگۆكان سه‌بر و درێژخايه‌ن و بێ ئه‌نجام بن، وه هه‌تا دروستكردنی يه‌كه‌م بۆمبی ئه‌تۆمی درێژ بخايه‌نن. كه ئێرانيش بووه خاوه‌ن چه‌كی ئه‌تۆمی، ئه‌وا هه‌‌نده‌ی تر بێ منه‌ت ده‌بێ و سه‌رئێشه‌كه‌ی ئه‌مه‌ريكاش ئاڵۆزتر ده‌بێ، و ئه‌شكه‌نجه نه‌فسيه‌‌كه‌‌ی ئيسرائيل (و ترسی مان و نه‌مانی) هه‌تا هه‌تايه به‌رده‌وام ده‌بێ، جێپێگه‌ی ئێرانيش له وڵاتانی كه‌نداويش به‌هێزتر ده‌بێت.
جا ئايا بۆ زلهێز و ئيسرائيل ده‌كرێ ئه‌و كابووسه به‌سه‌ر ناوچه‌كه و دواڕۆژی به‌‌رژه‌وه‌نديه‌كانياندا بهێنن، وه‌يان بڕيارده‌ده‌ن كه له قۆناخێكی هه‌ستياردا ده‌ست به لێدان بكهن. ئيداره‌ی ئۆباما دڵنيان له‌وه‌ی كه ئه‌گه‌ر كار گه‌يشته خاڵی لێكترازان، ئه‌وا ئيسرائيل چاوه‌رێی بڕياری ئه‌مه‌ريكی ناكات و چاره‌نووسی خۆی به ده‌ستی خۆی دياری ده‌كات و هه‌موو لايه‌كيش مه‌جبوور ده‌كات كه ته‌حه‌مولی ده‌ره‌نجامی شه‌ڕ بكهن. ئيسرائيليه‌كان هه‌ڵمه‌تی فشاره‌كانيان وا زياتر ده‌كه‌ن و ڕه‌نگه له هاوينی ئيمساڵ به‌ولاوه چاوه‌ڕێی قه‌ده‌ر نه‌كه‌ن و ده‌سپێشكه‌ری لێ بكهن. ڕاسته ئۆباما نايه‌وێ له مه‌ودای خولی يه‌كه‌می حوكمڕانيه‌كه‌ی تووشی شه‌ڕ و زۆنگاوی ئێرانی ببێ، به‌ڵام بۆشی ناكرێ دووره‌په‌رێز له شه‌ڕه بووه‌ستێ. به‌ڵكو مه‌جبور ده‌بێ ڕێگه بۆ هێرشی ئاسمانی ئيسرائيل خۆش بكات و ڕێگه‌ش له هێرشی به‌رامبه‌ر بگرێت. ئه‌گه‌ر ئێرانيش په‌لی بۆ به‌رژه‌وه‌نديه ئه‌مه‌ريكيه‌كان هاويشت، ئه‌وا ئۆباما ده‌توانێ به‌رگری له‌خۆی بكات و ببێته لايه‌نگيرێكی شه‌ڕ، به‌بێ ئه‌وه‌ی ئه‌و كاره له چانسی دووباره هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی كه‌م بكاته‌وه.
ڕازی كردنی هێزه جيهانيه‌كان
له‌مه‌ودوا ده‌بێ ئيداره‌ی ئه‌مه‌ريكی و ئيسرائيلی له چه‌ندين لاوه و له ئاستێكی به‌رزی به‌ته‌نيسقه‌وه خه‌ريكی ده‌وره‌دانی ئێران بن، هه‌تا مه‌جبووری بكهن كه چۆك دابدات و واز له بهرنامهی چه‌كی ئه‌تۆمی بهێنێت. له‌وانه‌يه مه‌سه‌له‌ی لێدانی حيزبوڵڵای ئێرانی و دواتر حه‌ماس له غه‌زه وه‌ك پێشينه‌يه‌كی ئاماده‌باشی بووبن بۆ كه‌م كردنه‌وه‌ی مه‌ترسی ئێرانی به‌ر له لێدانی. بێ گومان له دوای كشانه‌وه‌ی له‌شكری ئه‌مه‌ريكی له عيراق و پته‌وكردنی بنكه‌كانيان له ئه‌فغانستاندا، مه‌ترسی هێرشی ئێرانی له‌سه‌ر له‌شكری ئه‌مه‌ريكا زۆر كه‌متر ده‌بێ. لهو ماوه‌يه‌شدا ئه‌مه‌ريكا هه‌ولدات توانای به‌رگری و هێرشكردنی عه‌سكه‌ری ئيسرائيلی و وڵاته كه‌نداويه‌كانيش به‌رز بكاته‌وه. له هه‌مان كاتدا، ئه‌مه‌ريكا و ئيسرائيل پێويستيان به‌وه‌يه كه كار له‌سه‌ر پشتگيريه نێوده‌وڵه‌تيه‌كانی ئێران بكهن و ئه‌ڵته‌رنه‌تيڤه‌كانی كه‌م بكاته‌وه. ئه‌وه‌ش پێويستی به كاری ديپلۆماسی و ڕێكه‌وتننامه‌ی تازه‌يه له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌ته ئابووريه په‌يوه‌نديداره‌‌كانی ئێران.
وڵاتی چين له زووه‌وه و به‌بێ گوێدانه ئابلۆقه‌ی نێوده‌وڵه‌تی، په‌يوه‌ندی ڕاسته‌وخۆی له‌گه‌ڵ ئێراندا به‌ستووه. وه بۆ خاتری ئاڵوگۆڕی ئابووری و ده‌ستكه‌وتنی نه‌وتی ئێرانی، ئاماده نه‌بوو له نه‌ته‌وه يه‌كگرتوه‌كاندا، پشتی ئه‌مه‌ريكا له دژی ئێران بگرێت. به‌ڵام ئه‌وه‌ش مانای ئه‌وه نيه كه ئاماده‌يه ئێران ببێته ده‌وڵه‌تێكی خاوه‌ن بۆمبی ئه‌تۆمی. لێره‌دا ئه‌گه‌ر ئه‌مه‌ريكا بتوانێ چين ڕازی بكات و سه‌رچاوه‌ی ئه‌ڵته‌رناتيڤی نه‌وتيشی بۆ مسۆگه‌ر بكات، ئه‌وا دوورنيه چين له كاتی گفتوگۆ وه‌يان لێدانی ئێراندا هيچ نه‌بێ بێلايه‌ن بووه‌ستێ.
ده‌مێكه ڕووسيا و ئه‌مه‌ريكا په‌يوه‌نديان كرژ بووه، له سه‌رده‌می جۆرج بوشدا گه‌يشته ڕاده‌ی پێشبڕێكی چه‌كداری و خه‌ريك بوو كه‌شی شه‌ری سارد بهێنێته كايه‌وه. ڕووسياش وه‌ك چين له په‌يوه‌ندی و پشتگيریكردنی ئێران به‌رده‌وام بوون، و بگره بێ منه‌تانه ته‌حه‌دای ئه‌مه‌ريكايان ده‌كرد. ڕووسه‌كان له ڕه‌خنه‌كانی ئه‌مه‌ريكا سه‌باره‌ت به غيابی ديموكراسيه‌ت له وڵاته‌كه‌يان و ڕه‌فتاری توندڕه‌وانه‌يان له‌گه‌ڵ وڵاته دراوسێكانيان ناڕازين، وه له مه‌سه‌له‌ی چاندنی چه‌كی ئه‌تۆمی ئه‌مه‌ريكی له ئه‌وروپای ڕۆژههڵات نيگه‌رانن. بۆيه‌ش خۆشحاڵن به گوێبيستی گۆته‌كان و ڕه‌فتاره هێوڕكه‌ره‌وه‌كانی ئۆباما، وه هه‌ر له زووه‌وه به هه‌ڵوێستی ڕێخۆشكه‌ر پێشوازيان له ئيداره‌ی ئۆباما كرد. بۆ نموونه بڕياريان دا كه پلانی چاندنی چه‌كی ئه‌تۆمی له كالينينگراد له به‌رامبه‌ر ئه‌وانه‌ی ئه‌مه‌ريكا لابه‌رن و كرژی له ناوچه‌كه كه‌مبكه‌نه‌وه. ئيتر له‌به‌ر ئه‌وانه و زۆر هۆكاری تر، ئۆباما مه‌جبووره چاوپۆشی له ديكتاتۆريه‌تی مافيايی ڕوسیا بكات و فشاری سياسی له‌سه‌ر وڵاته‌كه كه‌م بكاته‌وه تاوه‌كو ڕووسه‌كان له كاتی ته‌نگانه‌دا ده‌ستبه‌رداری ئێران ببن. بێ گومان ڕوسه‌كان ده‌ست له ئێران هه‌ڵناگرن به‌ڵام حه‌زيش ناكه‌ن ئێران چه‌كی ئه‌تۆمی ده‌ستكه‌وێ، بۆيه‌ش ڕه‌نگه به مه‌رج و خه‌ڵاته‌كانی ئه‌مه‌ريكا ڕازی ببن و له فشاره‌كانی ئه‌مه‌ريكا بۆ سه‌ر ئێران بێ ده‌نگ ببن.
ڕازیكردنی هێزه ناوچه‌ييه‌كان
بێجگه له زله‌ده‌وڵه‌ته‌كانی جيهان، وڵاته ناوچه‌ييه‌كان گرنگی تايبه‌تيان بۆ ئێران و لێدانی ئێران هه‌يه. له هه‌موويان گرنگتر توركيايه. له‌مه‌ودوا ئه‌مه‌ريكا له زۆر لاوه پێويستی به توركيا ده‌بێت، جا بۆ ناوبژیكردنی نێوان ئيسرائيل و عه‌ڕه‌ب بێ وه‌يان بۆ به‌كارهێنانی ئاسمان و زه‌وی وڵاته‌كه له كاتی لێدانی ئێران. ده‌مێكه توركيا بۆته ناوبژيكه‌ر له نێوان ئيسرائيل و سوريا، وه سه‌ره‌ڕای هه‌ڵوێستی ئه‌ردوگان له دژی سه‌رۆكی ئيسرائيل كه له‌به‌رچاوی ميديای جيهانيدا تووڕه‌يی خۆی له هێرشه‌كانی ئيسرائيل بۆ سه‌ر حه‌ماس ده‌ربڕی، كه‌چی هێشتاش ئه‌مه‌ريكا و ئيسرائيل ئاماده‌ن به ناوبژيكردنی توركی ڕازی ببن.
له ساڵی ٢٠٠۳ حكومه‌تی توركی هاوكاری ئه‌مه‌ريكای بۆ لێدانی عيراق نهكرد، وه په‌يمانیشی له‌گه‌ل ئێران به‌ستووه كه له دژی يه‌كتر هاوكاری لايه‌نی سێيه‌م نه‌كه‌ن، و بۆ داپڵۆسينی كوردیش هاوكاری يه‌كتر بكهن. به‌ڵام په‌يو‌ندی نێوان ئێران و توركيا نه‌گه‌يشتۆته ئاستی هاوپه‌يمانێتيه‌كی ستراتيژی. توركيا ئه‌ندامێكی ئاكتيڤی ناتۆيه و به‌رژه‌وه‌نديه ستراتيژيه‌كانی واده‌خوازێ كه هاوپه‌يمانی ئه‌مه‌ريكا و ئه‌وروپا بێ، ببێته ده‌روازه‌یه‌ك له نێوان ڕۆژئاوا و ڕۆژهه‌ڵاتی ناوهڕاست و ئاسيای ناوهڕاست. به‌وه‌ش له‌گه‌ڵ ئێراندا له پێشبڕكێی نفوزدايه. حكومه‌تی توركيا نيازی په‌يدا كردنی چه‌كی ئه‌تۆمی نيه و بۆيه‌ش هه‌وڵه‌كانی ئێران بۆ په‌يدا كردنی بۆمبی ئه‌تۆمی به مه‌ترسی ده‌زانێ. ئيترهاوكاری كردنی توركيا بۆ ئيسرائيل و ئه‌مه‌ريكا شتێكی چاوه‌ڕوانكراوه، به‌ڵام توركيا هاوكاری ئه‌وانه به‌بێ به‌رامبه‌ر ناكات، وه هيچ نه‌بێ داوای يارمه‌تی ئه‌و دوو لايه‌نه ده‌كات بۆ كه‌م كردنه‌وه‌ی كێشه سياسی و ئاسايشی و ئابووريه‌كانی. و بێ گومان باجی هاوكاريه سياسی و ئاسايشيه‌كانيش له‌سه‌ر حيسابی كورد ده‌بێ. ڕه‌نگه له باشووردا داوا بكات كه له سنووری سه‌ربه‌خۆيی بڕياردان له هه‌رێمی كوردستاندا كه‌م بكرێته‌وه تا هه‌رێم له چوارچێوه‌ی عيراقدا ده‌رنه‌چێ. وه داوا ده‌كات توركيا ڕۆڵێكی مه‌زنتری له ناو عيراق پێ بدرێ و به‌هۆيه‌وه ڕێگه له پێكه‌وه به‌ستنه‌وه‌ی كه‌ركوك و هه‌رێمی كوردستان بگرێت. له باكوريشدا، بۆ خاتری لێدانی په‌كه‌كه داوای هاوكاری عه‌سكه‌ری و سياسی و موخابه‌ڕاتی له ئه‌مه‌ريكا ده‌كات، و داوا ده‌كات كه فشار بخرێته سه‌ر حكومه‌تی به‌غدا و هه‌رێم تا به‌شداری له لێدانی په‌كه‌كه بكهن.
ڕۆڵی سوريا له هاوكێشه ناوچه‌ييه‌كان زۆر گرنگه. له لايه‌كه‌وه دراوسێيه‌كی دوژمنه بۆ ئيسرائيل و زياتر له ٤٢ ساڵه له‌گه‌ڵيدا له حاله‌تی شه‌ڕی به‌رده‌ومدايه. له شه‌ڕی ١۹٦٧دا ئيسرائيل گردی جۆلانی له سوريا داگير كرد و تا ئێستاش سوريا حه‌سره‌تی بۆ هه‌ڵده‌كێشێ. هاوكات سوريا له‌گه‌ڵ هه‌موو وڵاته دراوسێكانی له ململانێدايه. سه‌ره‌ڕای ئه‌وانه‌يش كه‌چی توانيويه‌تی له ناوچه‌كه‌دا ياريكه‌رێكی كاريگه‌ر بێ و ده‌ست له سياسه‌تی ناوه‌كی لوبنان و فه‌له‌ستين و عيراقدا وه‌ربدات و هاوكاری ئێرانيش بكات له بڵاوكردنه‌وه‌ی نفوزی له ده‌ورانده‌وری ئيسرائيلدا. بۆيه، كه‌مكردنه‌وه‌ی نفوزی ئێرانی به‌بێ ڕازی كردن وه‌يان ترساندنی سوريا زۆر زه‌حمه‌ت ده‌بێ. واته ئيداره‌ی ئۆباما و ئيسرائيل پێويستیان به گفتوگۆ كردن له‌گه‌ڵ سوريا ده‌بێ، وه ئيسرائيل ده‌مێكه ئاشكرای كردوه كه ئه‌گه‌ر سوريا به گه‌ره‌نتیه‌وه و ببێته دراوسێيه‌كی هه‌ميشه ئاشتيخواز، ئه‌ويش ئاماده‌يه گردی جۆلانی بۆ بگه‌رێنێته‌وه. هه‌ڵبه‌ته له بهرژهوهندی سوريادايه كه په‌يوه‌ندی له‌گه‌ل ئه‌مه‌ريكا و ده‌وڵه‌ته دراوسێكانيدا هه‌بێ و له بڕی خاوكردنه‌وه‌ی په‌يوه‌نديه ئێرانيه‌كانی، ده‌ستكه‌وتی چاره‌نوس ساز وه‌ده‌ست بهێنێ. بێ گومان، سورياش وه‌ك توركيا داوا له ئه‌مه‌ريكا و عيراق و وڵاتانی تر ده‌كات كه له داپڵۆسينی كورده‌كانی ناو وڵاته‌كه بێ ده‌نگ ببن، ڕێگه‌ش نه‌ده‌ن كوردی عيراق كه‌ركوك و ناوچه‌كانی ژه‌نگار و ده‌وروبه‌ری موسڵیان ده‌ستكه‌وێ تاوه‌كو سوننه‌ی عه‌ڕه‌بی عيراقیان پێ لاواز نه‌بێت.
ئه‌مه‌ريكا و ئيسرائيل و كورد
له سه‌رده‌می ئيداره‌ی جۆرج بوشدا، سياسه‌تمه‌داره كورده‌كان ڕۆڵێكی به‌رچاويان له گفتوگۆ ناڕاسته‌وخۆكانی نێوان ئه‌مه‌ريكا و ئێراندا هه‌بوو و به هۆيه‌وه له زانياری و گه‌شه‌كردنی گفتوگۆكاندا بێ خه‌به‌ر نه‌بوون. به‌ڵام له‌وانه‌يه ئيداره‌ی ئۆبامان به ڕاسته‌وخۆيی و له ژووری داخراودا له‌گه‌ڵ ئێران بكه‌وێته گفتوگۆ، به‌وه‌ش كورد له باس و خواستی پلان و هه‌واڵه‌كان بێبه‌ش ده‌بێت. خۆ ئه‌گه‌ر ڕێڕه‌وی گفتوگۆكان بگاته ده‌ره‌نجامێك كه هه‌موو هێزه جيهانی و ناوچه‌ييه‌كان تێدا براوه بن، ئه‌وا گومانی تێدا نيه كه‌وا كورد تێدا زه‌ره‌رمه‌ند ده‌بێ. بێ گومان باسی كورد و چاره‌نوسی كورد لهو گفتوگۆيانه‌‌دا كێشه‌يه‌كی ميحوه‌ڕی ده‌بێ و ئه‌گه‌ر له غيابی نوێنه‌ری كورد دا بڕيار له‌سه‌ر ڕۆڵ و دواڕۆژی كورد بدرێ ئه‌وا كورد ده‌كرێته قوربانی.
لهو ديوه‌خانانه‌دا، ئه‌مه‌ريكا تاكه لايه‌نه كه جێگای ئومێدی سه‌ركرده‌كانی كورد بێ، كه ئه‌وه‌ش ئومێدێكی هه‌ڵه و مه‌ترسيداره چونكه مێژووی په‌يوه‌ندی نێوان ئه‌مه‌ريكا و كورد هيچ جۆره دڵنياييه‌ك نابه‌خشێ و ئيداره‌ی ئۆباماش تا بۆی بكرێ خۆی له سه‌ركرده‌كانی كورد دوور ڕاده‌گرێ. تيمی ئۆباما به ڕاشكاوانه په‌يامی ناڕه‌زايی و ڕه‌خنه‌گرانه‌‌یان بۆ سه‌ركرده‌كانی كورد ناردووه چونكه كورد له به‌غدا هه‌رێمپه‌رستانه بووه و له هه‌رێميشدا حوكمه‌كه‌ی گه‌نده‌ڵپارێز و ناديموكراسی بووه. ده‌ريشيان خستووه كه له‌مه‌ودوا كێشه‌ی كورد به كێشه‌ی ناوه‌كی عيراقی ده‌زانن و ده‌بێ كورد له چوارچێوه‌ی ده‌ستووری عيراقيدا كێشه چاره‌نووس سازه‌كانی له‌گه‌ڵ پێكهاته‌كانی تر چاره‌بكات. جا كاتێ كه مێزی گفتوگۆكان به نه‌ياره‌كانی كورد ده‌وره ده‌درێن ته‌نيا ئه‌و پلانانه سه‌رده‌خه‌ن كه بۆ ئه‌و لايه‌نه ده‌وڵه‌تيانه ده‌گونجێ، و له دوا ئه‌نجامدا ده‌بێ له بهرژهوهندی به‌رزی ئيسرائيلی و ئه‌مه‌ريكیدا بێ.
له كۆنه‌وه، كورد و ئيسرائيل به‌جيا ڕووبه‌ڕووی ڕه‌وتی نه‌ژادپه‌رستانی عه‌ڕه‌بی عيراق و ناوچه‌كه بوونه‌ته‌وه. دياره كه سه‌ره‌ڕای ئاينی جياوازيان، شه‌ڕی درێژخايه‌نی دووژمنه هاوبه‌شه‌كه‌يان وای كردوه كه‌وا كورد و جوله‌كه سۆزيان بۆ يه‌كتر هه‌بووبێ. هه‌ندێ خه‌ڵك و سياسه‌تمه‌داری كوردستان وايداده‌نێن كه‌وا ئيسرائيل له به‌ر ئه‌و هۆيانه له ناخدا پشتگيريكه‌ری دۆزی كورده. به‌ڵام له واقيعدا ئيسرائيل به‌و جۆره ساكاريه بير ناكاته‌وه و ڕه‌وتی دۆزه‌كه‌ی و سياسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی له‌سه‌ر ئه‌و جۆره هاوكێشانه‌دا داناڕێژێ. باشترين به‌ڵگه ئه‌وه‌يه كه‌وا ئيسرائيل ئاماده بوو به فڕاندن و ته‌سليم كردنی عه‌بدوڵلا ئۆجه‌لان گورزێكی مه‌زن بۆ ڕازی كردنی توركيا له كوردی باكورد بدات. به‌ڵێ له كۆنه‌وه ئيسرائيل و ئه‌مه‌ريكا پێويستیان به كورد بووه، به‌ڵام له كۆنيشه‌وه كورديان به وه‌ره‌قه‌يه‌كی سه‌رفكردن داناوه، و ئيمڕۆ هيچ لهو هاوكێشه و بيركردنه‌وه‌كانيشيان نه‌گۆڕاون. به‌لای ئيسرائيله‌وه گرنگه كه هه‌رێمی كوردستان له چوارچێوه‌ی عيراقێكی لاوازدا خاوه‌نی كيانێكی فيدڕاڵی نيمچه سه‌ربه‌خۆ بێ. به‌وه، كورد ده‌توانێ ببێته هۆكارێكی فشار له‌ناوه‌وه‌ی عيراق و ڕێگه له ڕه‌وتی عه‌ڕه‌بی نه‌ژادپه‌رست وه‌يان ئاينی توندڕه‌و بگرێت تاوه‌كو جارێكی تر عيراق نه‌بێته‌وه سه‌رچاوه‌ی مه‌ترسی بۆ ئيسرائيل. شاراوه نيه كه لاواز كردنی به‌غدا له بهرژهوهندی هه‌ردوو لايه‌نی كوردی و ئيسرائيلیدايه. به‌ڵام له‌وه زياتر ئيسرائيل سه‌ربه‌خۆيی بۆ كورد ناوێ، چونكه له‌به‌رژه‌وه‌ندی خۆيدا نابينێ كه‌وا عيراق پارچه ببێ، و به‌هۆيه‌وه ده‌وڵه‌تی شعيی سه‌ربه ئێران له خواروو و ناوه‌ڕاستی عيراقدا دروست ببێ. چونكه ڕه‌نگه ببێته هۆكاری به‌هێزبوون و فراوان بوونی ئيمپڕاتۆريه‌تی ئێران، كه سنووره‌كه‌ی له ئيسرائيل نزيك ده‌بێته‌وه و مه‌ترسی ڕاسته‌وخۆی عه‌سكه‌ری و ئابووری له‌سه‌ر ئيسرائيل و ده‌وڵه‌ته كه‌نداويه‌كان زياتر ده‌بێ. شايانی باسه كه ئه‌و لێكدانه‌وه‌يه‌ش مانای ئه‌وه نيه كه‌وا ئێران هه‌وڵی پارچه كردنی عيراق ده‌دات، به‌ڵكو به‌پێچه‌وانه‌وه، ئێران نايه‌وێ ده‌وڵه‌تی كوردی سه‌ربه‌خۆ دابمه‌زرێ.
هه‌ڵوێستی كورد
له دواقۆناخی ياريه ئاڵۆزه‌كان و گفتوگۆكانی ئه‌مه‌ريكا و ئێران، ته‌نيا يه‌كێك لهو دوو ده‌رنه‌نجامه سه‌رده‌كه‌وێ. يان ئه‌وه‌ته ئێران له هه‌وڵه‌كانیدا بۆ دروستكردنی بۆمبی ئه‌تۆمی به‌رده‌وام ده‌بێ و له ئه‌نجامدا شه‌ڕ ده‌قه‌ومێ، وه‌يان ئێران له بڕی ده‌ستكه‌وتی مه‌زندا واز له بهرنامهی چه‌كی ئه‌تۆمی ده‌هێنێ، به‌وه‌ش هه‌موو لايه‌ك خۆی به‌براوه ده‌زانێ.
هه‌ڵبه‌ته له‌مه‌ودای دووردا لێدانی ئێران له بهرژهوهندی كورد دايه، چونكه ئه‌مه‌ريكا و ئيسرائيل ته‌نيا به لێدانی بنكه ئه‌تۆميه‌كان واز ناهێنن، به‌ڵكو هه‌وڵده‌ده‌ن ڕژێم بهێننه سه‌ر ئه‌ژنۆ و خه‌ونی ئيمپڕاتۆريه‌ت دروستكردنيان له بنه‌ڕه‌ته‌وه هه‌ڵبكێشن. لێدانيك لێی ده‌ده‌ن كه ته‌واوی ژێرخانی عه‌سكه‌ری و ئابووری وڵاته‌كه‌ی هه‌ڵده‌ته‌كێنن تاوه‌كو توانای په‌لهاويشتنی بۆ وڵاته بچوكه‌كانی ده‌وروبه‌ريش نه‌مێنێ. وه ئه‌گه‌ر ئه‌و لێدانه بووه ڕێخۆشكه‌رێك بۆ لاواز كردن و بگره ڕووخاندنی ڕژێم وه‌يان پارچه پارچه‌كردنی وڵاته‌كه، ئه‌وا به ده‌رنه‌نجامێكی سوودمه‌ند له‌قه‌له‌م ده‌درێ. له‌وانه‌‌دا هه‌ڵبه‌ته كوردی ئێران و عيراق قازانج ده‌كه‌ن. هه‌ڵبه‌ته ئه‌گه‌ری ڕوودانی ئه‌و سيناريۆيانه له ئارادانيه و به‌ڵكه خه‌ياڵن چونكه ڕه‌گوڕيشه‌ی ڕژێمی ئێرانی له‌وه قوڵتر چه‌قيوه كه به قه‌يرانێك و هێرشێك بڕوخێ، به‌ڵكو به پێچه‌وانه‌وه له‌وانه‌يه ڕژێمه‌كه به‌هۆی ئه‌و جۆره قه‌يرانه زياتر پێگه‌ی به‌هێزتر ببێ. جا هه‌رچی بێ سوودی كورد لهو جۆره دوائه‌نجامانه‌دا، پێويسته سه‌ركرده‌كانی كوردی ڕۆژههڵات و ڕۆژئاوا حيكمه‌ت به‌كار بهێنن و به‌هيچ جۆرێك نه‌بنه لايه‌نگيری هيچ كام لايه‌ن، چونكه كورد هه‌رده‌م به موعه‌ڕه‌زی ده‌مێنێته‌وه و له‌توانای هه‌موو لايه‌نه په‌يوه‌دنديداره‌كاندايه كه سزای كورد بده‌ن.
ده‌ره‌نجامی ڕێكه‌وتنی نێوان ئێران و ئه‌مه‌ريكا، به‌بێی به‌شداری كورد، له‌به‌ڕژه‌وه‌ندی كورد دا نيه، و بێ گومان مه‌حاڵه كه ئه‌و لايه‌نانه له گفتوگۆكانياندا ڕه‌چاوی مافی مرۆڤی كورد بكهن. بۆيه، پێويسته سه‌ركرده‌كانی كورد له هه‌موو قۆناخه‌كانی گفتوگۆكردندا بێ ووچان هه‌وڵده‌ن له گه‌شه‌كردن و هه‌ڵسوڕان و وورده‌كاريه‌كانی گفتوگۆكاندا ئاگادار بن و له نزيكه‌وه و به‌رزترين ئاستی ده‌سه‌ڵاتی زلهێزه‌وه كار بكه‌نه سه‌ر ڕێڕه‌وی گفتوگۆ و پڕۆسهی بيركردنه‌وه و بڕياردانه‌كان. ده‌بێ لايه‌نی كوردی وه‌ك به‌ره‌يه‌كی يه‌كگرتووبێ و كاره‌كانی پڕته‌نسيق بێ و هه‌وڵدات خۆی به‌سه‌ر هه‌موو لايه‌نه په‌يوه‌نديداره‌كاندا فه‌ڕز بكات. كارێكی وابكات كه هيچ لايه‌نێك نه‌توانێ به‌سه‌ر كورددا باز بدات، و بۆشيان ئاشكرابێ كه هيچ كێشه‌يه‌كی ڕۆژهه‌ڵاتی ناوهڕاست به‌بێ به‌شداری و ڕازی كردنی كورد سه‌رناگرێ. خۆ ئه‌گه‌ر كورد له گفتوگۆكاندا په‌ڕاوێز كرا، ئه‌وا ده‌بێ سه‌ركرده‌كان به حيكمه‌ت و جورئه‌ته‌وه ئاماده‌بن كار له زلهێز ئاڵۆز بكهن به‌بێ ئه‌وه‌ی شه‌ری له‌گه‌ڵدا بكهن. شايانی باسه كه‌وا لايه‌نی ئه‌مه‌ريكيش پێشبينی له‌وجۆره هه‌ڵوێسته‌ی كورد ده‌كات و له جياتی نيگه‌ران بوون، به‌ڵكو به‌مافێكی ڕه‌وای ده‌زانێ كه ئه‌گه‌ر كورد به جه‌خته‌وه داوای ڕۆڵی ڕه‌وای بكات. ڕه‌نگه سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی كه ئه‌مه‌ريكا و ئيسرائيل پێیان خۆشه كه‌وا كورد بێده‌نگ بێ و كاريان لێ ئاڵۆز نه‌كات، به‌ڵام لايان سه‌يريش ده‌بێ ئه‌گه‌ر كورد له مافخورانيان بێده‌نگ ببن و سه‌ر ئێشه بۆ زلهێز ئاڵۆز په‌يدا نه‌كه‌ن.
ده‌بێ سه‌ركرده‌كانی كورد به متمانه‌وه بزانن كه‌وا كارتی به‌هێزيان له‌به‌رده‌ستدايه، به‌ڵام ده‌بێ به ژيرانه به‌كاریان بهێنن به‌بێ ئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ زلهێزدا تووشی شه‌ڕی به‌ره‌نگاری ببن. بۆيه‌ش ده‌بێ لايه‌نی كوردی بكه‌وێته بيركردنه‌وه و ديراسه‌كردن و ته‌نسيق كردنی كاروباره‌كانی، وه هه‌ر له ئێستاوه بازنه‌يه‌كی بيركردنه‌وه‌ی ئه‌كاديمی و سياسی هه‌مه‌ڕه‌نگ پێكه‌وه بنێن كه كاروپيشه‌يان بيركردنه‌وه‌ی ستراتيژی بێ بۆ لێكدانه‌وه‌ی ئه‌گه‌ره‌كان و ئيختياره‌كان. هاوكات، له‌كاتی گه‌شه‌كردن و ئاڵۆز بوونی ڕووداوه‌كانی ناوچه‌كه، پێويسته هيچ سه‌ركرده‌يه‌ك وه‌يان حيزبێكی كوردی بۆی نه‌بێ له‌خۆيه‌وه و له‌جياتی ميلله‌ته‌كه‌ی بڕياری چاره‌نوس ساز بدات، وه‌يان له خه‌تی گشتی و بهرژهوهندی به‌رزی كورد ده‌ربچێ. چونكه له‌وجۆره ڕۆژگاره‌دا، كه له‌وانه‌يه زله هێزه جيهانی و ناوچه‌ييه‌كان په‌يمانی مێژووگۆڕ مۆر بكهن، ئاسانه به هه‌ڵه‌ی سه‌ركرده‌يه‌ك وه‌يان لايه‌نێكی كوردی ته‌واوی دۆزی كورد تووشی پاشه‌كشه ببێ. دياره ئه‌و جۆره كاره پێويستی به پێكهێنانی ئالقه‌ی بيركردنه‌وه و پلاندانان و ژووری عه‌مه‌ليات هه‌يه كه تا ئێستا له ئارادانيه جگه له كۆبوونه‌وه‌ی سه‌رپێيی مه‌كته‌ب سياسيه‌كانی يه‌كێتی و پارتی، كه تێياندا باسی ئه‌و خواستانه ته‌نيا به شێوه‌يه‌كی لاوه‌كی تاوتوێ ده‌كرێ و له‌به‌ر كێشه‌ی به‌رژه‌وه‌نديه زيندووه‌كانی ترياندا بابه‌تی بيركردنه‌وه‌ی ستراتيژی بۆ دۆزی كورد نايه‌ته سه‌ر مێز.
Page updated
Google Sites
Report abuse